کوررنگی اختلالی در رابطه با عدم تشخیص درست رنگ ها است که اغلب در مردان شایع است و تقریبا از هر 100 مرد، 8 مرد مبتلا به آن هستند. مهم ترین علت ایجاد این اختلال جهش ها و نقص های ژنتیکی است و عدم درمان آن عوارض متعدد فردی و اجتماعی به ویژه در حوزه اشتغال برای افراد دارد. حفظ سلامت افراد مبتلا به کوررنگی و جامعه باید با انجام روش های مختلف درمانی تضمین شود که خوشبختانه روز به روز در حال پیشرفت است و در اکثر جوامع از آنها استفاده می شود. در این گزارش به صورت مفصل به علل ایجاد کوررنگی، عوارض ناشی از آن و راه های درمان آن می پردازیم.
با دکتر فرهاد نجات ، جراح و متخصص چشم پزشکی و عضو اتحادیه چشم پزشکان اروپا، گفتگویی درباره کوررنگی داشتیم. کوررنگی یک نوع اختلال دید محسوب می شود که در آن فرد مبتلا یک رنگ یا مجموعه ای از رنگ ها را تشخیص نمی دهد. این بیماری انواع مختلفی دارد و مربوط به نوع خاصی از سلول های شبکیه به نام سلول های مخروطی است. به طور کل در ساخت رنگ های مختلف اغلب 3 رنگ اصلی با درصد های مختلف مخلوط می شوند و رنگ های متنوع را ایجاد می کنند. انسان 3 گیرنده سبز، قرمز و آبی که توسط همین سلول های مخروطی دریافت می شوند را در شبکیه چشم خود دارد. سلول های مخروطی افراد دارای کوررنگی به تنهایی یا همراه با سلول های تشخیصی رنگ های دیگر دچار اشکالاتی هستند. این نقص ها 2 حالت را برای مبتلایان پدید می آورد؛ یا رنگ ها را به طور کامل نمی بینند یا برخی از رنگ ها را آنطور که حقیقتا هستند، تشخیص نمی دهند.
نجات گفت:«اصلی ترین و شایع ترین علت بروز این اختلال، عوامل وراثتی است و در اکثر مبتلایان، والدین یا اقوام درجه یک خود به این بیماری دچار هستند و آن را به فرزندان خود منتقل می کنند. علت دیگر ایجاد این بیماری، علل اکتسابی است که به آسیب های شبکیه چشم مربوط می شود. این آسیب ها در خصوص افرادی است که معرض مواد شیمیایی یا اشعه های آسیب رسان قرار می گیرند و شبکیه چشم خود را تحت فشار قرار می دهند.»
او در ادامه به انواع مختلف کوررنگی اشاره کرد و اظهار داشت که شایع ترین نوع کوررنگی در رنگ های قرمز و سبز است و مبتلایان قادر به تشخیص آنها نیستند. نادر ترین نوع آن، کوررنگی کامل است که در آن، فرد دنیا را سیاه و سفید می بیند و هیچ رنگی را تشخیص نمی دهد. معمولا کوررنگی از نوع کامل نیست اما مواردی از آن در دنیا مشاهده شده است.
وی افزود:«شیوع کوررنگی در جوامع مختلف تقریبا درصد مشابهی دارد و در ایران هم مانند بقیه کشور های دنیا است. این اختلال در آقایان بسیار شایع تر از بانوان است و بر اساس مطالعات انجام شده، بروز آن در مردان حدود 8 درصد و در خانم ها حدود 0/5 درصد است. این به آن معناست که در آقایان از هر 100 نفر 8 نفر مبتلا به کوررنگی هستند و این اختلال بیماری نادری در مردان به شمار نمی رود. این در حالی است که در خانم ها از هر 200 نفر 1 نفر مبتلا به کوررنگی است. علت آن است که ژن ایجاد کننده کوررنگی روی کوروموزوم جنسی X تاثیرگذار است که مختص آقایان است.»
کوررنگی می تواند تاثیرات مختلفی بر زندگی مبتلایان بگذارد. نجات مهم ترین اثر آن را عدم توانایی در استخدام در برخی از مشاغل عنوان کرد. کوررنگ ها نمی توانند در حوزه کار های هنری و گرافیکی، نظامی، رانندگی( به دلیل عدم توانایی در تشخیص 3 رنگ چراغ های راهنمایی)، برقی، خلبانی، پزشکی(عدم توانایی در مشاهده و تحلیل عکس های رادیولوژی و پاتولوژی)، مد و لباس و … فعالیت کنند که این مسئله ممکن است برای افراد مبتلا بسیار آزاردهنده و ناراحت کننده باشد.
از سوی دیگر عدم شناسایی این اختلال می تواند خطراتی را در زندگی روزمره فرد ایجاد کند. افراد برای گذر از چراغ های راهنمایی و رانندگی، چه پیاده چه در حال رانندگی، به دلیل عدم تشخیص رنگ چراغ، با مشکلاتی مواجه می شوند و حتی ممکن است جان خود را به خطر بیاندازند. کوررنگ ها همچنین در خواندن نقشه ها و خرید و انتخاب لباس و مواد غذایی دچار مشکلاتی هستند که می تواند آثار مختلف روحی و روانی برای افراد به همراه داشته باشد.
در تحصیل هم دانش آموزان و دانشجویان مبتلا قادر به واضح دیدن تصاویر کتب درسی خود نیستند و این می تواند یکی از علل افت تحصیلی و عدم علاقه آنها به درس باشد. مهم تر از همه بحث اعتماد به نفس مبتلایان است که به شدت پایین می آید و باعث می شود که افراد از نشان دادن و استفاده از توانمندی های خود اجتناب کنند.
وی در ادامه افزود:«کوررنگی علاوه بر عوارض فردی، دارای عوراض عدیده اجتماعی است و این یعنی تشخیص و درمان کوررنگی برای ایمنی و سلامت جامعه بسیار حائز اهمیت است. از هر 100 نفر مرد شاغل در ایران 8 نفر به این بیماری مبتلا هستند و اگر آنها در اعمال خود دقت کافی نداشته باشند و در اموری که برای آنها مناسب نیست استخدام شوند، کوررنگی آنها علاوه بر خود فرد، برای بقیه مردم هم خطر ایجاد می کند. از سوی دیگر نباید حمایت های مالی و اقتصادی خانواده و جامعه که ممکن است بی ثمر بماند را به دست فراموشی سپرد. فردی را تصور کنید که با پشتیبانی های مالی همه جانبه به ویژه از طرف خانواده خود به تحصیلات عالیه رسیده است اما به دلیل ابتلا به کوررنگی قادر به اشتغال در فعالیت های مربوط به رشته تحصیلی مورد علاقه خود نیست. این معضل فرد را سرخورده و در نهایت دچار افسردگی می کند.»
نجات اذعان داشت:«تا چند سال پیش هیچ درمانی برای این بیماری اغلب ژنتیکی وجود نداشت. اما در چند سال اخیر اموری در زمینه درمان این بیماری انجام گرفته است. بهترین روش درمانی برای این اختلال، متد ویرایش ژن (CRISP) است. در یان متد ویروس هایی مورد استفاده قرار می گیرند که قسمت های آسیب دیده ژن را حذف و قسمت های سالم را جایگزین آن می کنند و بدین ترتیب می توانند مشکل کوررنگی را به صورت ریشه ای حل کنند. البته این روش هنوز به عنوان درمانی عمومی در بین پزشکان کاربرد نداشته است، اما روی آن کار های بسیاری انجام گرفته و نتایج تحقیقات آن بسیار امیدوار کننده است.» وی امید ورزید که در سال های آینده شاهد بیرون آمدن محصولی باشیم که قادر به درمان بیماران مخصوصا در سنین جوانی باشد.
نجات همچنین به سلول درمانی به عنوان نوع دیگری از روش درمانی کوررنگی اشاره کرد. در این روش سلول های مخروطی سالم در شبکیه تزریق می شود و سلول های تزریق شده سالم، جای سلول های آسیب دیده را در چشم می گیرند. این نوع درمان میان پزشکان بسیاری مورد استفاده قرار می گیرد.
او همچنین به یکی دیگر از روش های درمانی که استفاده از لنز است اشاره کرد. وی توضیح داد که در این لنز های خاص، فیلتر های مخصوصی تعبیه شده است که می تواند رنگ های مهم را به افراد دارای کوررنگی نمایش دهد. در نتیجه مبتلایان به صورت اکتسابی با رنگ ها آشنا می شوند و می توانند به اشتغال در برخی از کار های مورد علاقه خود که کوررنگی مانع آن می شد، برسند.
در پایان نجات تاکید کرد:« در هر صورت آینده بسیار امیدبخش است و با پیشرفت های علمی که در زمینه درمان کوررنگی در حال انجام است، این مشکل برای بسیاری از افراد به کلی رفع خواهد شد.»
منبع: رکنا