قطار برقی، تراموا یا ترام نوعی قطار است که بر روی خط آهنی که در خیابان قرار داده شده حرکت می‌کند. قطار برقی هم می‌تواند درون‌شهری و هم بین‌شهری باشد. واگن‌های برقی معمولاً سبک‌تر و کوتاه‌تر از قطار‌های معمولی و قطارشهری‌ها هستند. البته مرز دقیقی میان قطار برقی و قطار‌های عادی وجود ندارد و برخی از قطاربرقی‌ها ممکن است که از روی راه‌آهن معمولی هم حرکت کنند. همچنین، ممکن است بتوانند از روی راه‌آهن قطار شهری و خطوط آهن سبک نیز حرکت کنند؛ واگن‌های برقی برای ترابرد مسافر و به ندرت برای ترابرد بار طراحی شده‌اند. برخی تراموا هم با چرخ لاستیکی فعال است.
امروزه بیشتر قطارشهری‌ها به وسیله شاخک برق‌رسان از برق استفاده می‌کنند؛ اگر لازم باشد، این قطارشهری‌ها ممکن است از دستگاه‌های قدرت بسیاری استفاده کنند. گونه‌هایی از قطار هستند که نفت و گاز مصرف می‌کنند و بیشتر از آن‌ها در مسیر‌های میانِ شهر و روستا‌ها استفاده می‌شود؛ انواعی نیز وجود دارند که با بنزین، گاز، اسب و قاطر حرکت می‌کنند. نخستین گونه‌های قطار با به‌کارگیری حیوانات باری به حرکت درمی‌آمدند. نخستین قطار که در سال ۱۸۰۷ آغاز به‌کار کرد که ابتدا از اسب برای کشیدن واگن بهره می‌برد، اما پس از چندی اسب‌ها با موتور بخار و سپس با موتور برقی جایگزین شدند. سابقه تراموا در ایران به خط آهنی که در سال ۱۲۶۱ خورشیدی میان تهران و ری که به «ماشین دودی» معروف بود باز می‌گردد که در سال ۱۳۴۱ نیز برچیده شد.
ساخت تراموا در تهران و راه اندازی این مد حمل و نقلی همواره در دوره‌های مختلف شهری با، اما و اگر‌های فراوان همراه بوده و شاید تا سال جاری این موضوع این قدر جدی مطرح نبوده است.
شهریار افندی زاده مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران نیز در گفتگو با مهر در مورد راه اندازی تراموا با بیان اینکه تنوع سیستم‌های ریلی شامل مترو، تراموا و LRT است، اظهار کرد: با تلاش‌های صورت گرفته مقرر شد علاوه بر ۱۱ خط متروی داخلی دو خط قطار سبک شهری به تهران اضافه شود، اما بین تراموا و LRT، سیستم بیشتر به سمت LRT خواهد رفت.
وی ادامه داد: شاخص اول LRT چرخ لاستیکی میزان ظرفیت و شاخص دوم مسیر ریلی است که معمولاً در دراز مدت در نظر گرفته می‌شود. پروسه اول ما مدت زمان ۳۰ ساله است که ببینیم هزینه کدامیک افزایش بیشتری خواهد داشت. هریک از موارد مزایا و معایبی دارد که مشاور در حال بررسی آن است و باید تصمیم گیران بر اساس شاخص‌ها تصمیم گیری کنند. مطالعات تقریباً آماده شده و در جلسه‌ای به معاون حمل و نقل و ترافیک ارائه شد.
افندی زاده با بیان اینکه سه فاز برای LRT پیش بینی شده است، گفت: واردات تکنولوژی و نحوه ارائه خدمات نیز در مطالعات مورد بررسی قرار گرفته و اگر به شورای شهر تهران و شورای عالی ترافیک ارائه و تصویب شود، نتایج نهایی اخذ خواهد شد، اما به هر شکل ورود یک رام تراموای چرخ لاستیکی به تهران به مطالعات ما کمک خواهد کرد.
مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران تأکید کرد: هریک از این سیستم‌ها برای شهر تهران مد جدیدی ایجاد خواهد کرد. انواع سیستم‌های ریلی در دنیا وجود دارد و با توجه به اینکه هزینه LRT از مترو کمتر است، بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در خط اول که از میدان آزادی به سمت تهرانپارس، BRT فعالیت می‌کند، نمونه LRT فعال خواهد شد.
وی ادامه داد: اگر این سیستم در تهران موفق شود، مسیر خوبی را برای حمل و نقل همگانی در کشور فراهم خواهد شد.
تراموای چرخ لاستیکی آزمایشی در دو مسیر استفاده می‌شود
علیرضا زاکانی شهردار تهران درباره این موضوع در جدیدترین اظهارنظرش گفت: ما برای دو خط تراموا از شورای عالی ترافیک مجوز گرفتیم. خط اول میدان آزادی تا تهرانسر و خط دوم از جنت آباد تا لویزان (به صورت U شکل) است. برای تراموا با شرکت داخلی زیر نظر وزارت دفاع هم تفاهم داشتیم. اما وقتی صحبت از تراموای چرخ لاستیکی به میان آمد، این گزینه ترجیح داده شد. چرا که نیاز به عملیات عمرانی و برق بالاسری ندارد. قیمت آن یک دهم مترو و مسافر گیری آن دو سوم مترو است.
وی با یادآوری آنکه مقرر شده است طرف چینی دو دستگاه تراموای چرخ لاستیکی برای استفاده و آزمایش برای ما ارسال کند، اضافه کرد: تراموای چرخ لاستیکی یا ریلی ۳۰ سال عمر مفید دارد و بعد از آن اورهال می‌شود.
تراموا هدیه چینی‌ها نیست / خرید در صورت صحت سنجی
اگر اثبات شود تراموای چرخ لاستیکی ارزان‌تر و بهتر است، از آن استفاده خواهیم کرد؛ اما تمام این موارد باید بعد از مطالعات و اخذ مجوز‌های قانونی انجام شود.
شهردار تهران با بیان اینکه قرار است چینی‌ها دو رام از تراموا را برای تست و صحت سنجی به ایران بیاورند و در تهران مورد استفاده قرار گیرد، گفت: این تراموا هدیه چینی‌ها نیست و قرار است اگر نتیجه استفاده از تراموای چرخ لاستیکی نتیجه بخش بود استفاده از آن را در مسیر‌های مختلف توسعه دهیم.
با جدیت به دنبال تحقق تراموا تا شهریور هستیم
همچنین محسن هرمزی، معاون شهردار تهران درباره سرانجام تراموا در تهران به خبرنگار مهر گفت: جهت تحقق این مساله قدم اول مصوبه شورای عالی ترافیک بود که دو مسیر برای آن در این شورا دیده شد و توافق به عمل آمد مطالعات در نوع انتخاب ناوگان وارد فاز اجرایی و انجام قرارداد شویم.
وی افزود: بنا داریم LRT با چرخ لاستیکی با هزینه چینی‌ها تست کنیم و اگر جواب داد ویژه قرارداد می‌بندیم که توافق نامه با چین در این زمینه انجام و به جد به دنبال آن جهت تحقق تا شهریور هستیم.
تراموا تا قبل مهر به تهران می‌رسد؟
شهردار تهران و معاون حمل و نقل شهردار خبر از ورود تراموا‌های چرخ لاستیکی برای تهران داده‌اند؛ البته هنوز اطلاعی در مورد کرایه این ناوگان برای مسافران داده نشده است، ولی این احتمال می‌رود که کرایه‌ای مشابه مترو داشته باشد و حالا باید دید تراموا‌های آزمایشی از ابتدای مهر وارد ناوگان حمل و نقل عمومی می‌شود و دانش آموزان و دانشجویان می‌توانند در سال تحصیلی جدید با این مد حمل و نقلی تردد کنند و اینکه آیا در صورت موفق بودن این مد حمل نقلی LRT جایگزین اتوبوس‌های BRT خواهد شد؟
منبع: مهر